Prof. dr hab. Piotr Szeleszczuk
Szczepionki dla gołębi pocztowych, „ptasia grypa” i warunki transportu – najważniejsze tematy jesiennej sesji Komisji Weterynaryjno-Naukowej FCI
Zgodnie z wieloletnią tradycją w dniu 24 września 2007 w siedzibie Światowego Stowarzyszenia Miłośników Gołębi Pocztowych (Federation Colombophile Internationale –FCI) przy ulicy Livourne 39 w Brukseli odbyła się jesienna Sesja Komisji Weterynaryjno- Naukowej FCI. Jednym z istotnych elementów działalności tej Komisji jest kształtowanie polityki Stowarzyszenia w zakresie badań naukowych i opieki weterynaryjnej w odniesieniu do gołębi sportowych. Rola tego gremium zdecydowanie wzrosła zwłaszcza w obliczu zagrożeń, jakie wywołuje psychoza „ptasiej grypy”, która bardzo negatywnie wpływa na sportowe użytkowanie gołębi w wielu krajach świata. W skład Komisji Weterynaryjno- Naukowej wchodzą wybrani przedstawiciele krajów członkowskich. Przewodniczącym Komisji w bieżącej Kadencji jest Pan Horst Menzel Prezydent Niemieckiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych. W posiedzeniach Komisji od roku uczestniczy autor niniejszej relacji, który na wniosek Polskiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych został przyjęty na jej członka.
Jesienna Sesję otworzył Prezydent Horst Menzel, który serdecznie przywitał zebranych i przedstawił uczestnikom spotkania porządek Sesji. W trakcie posiedzenia zajmowano się następującymi problemami:
1. Dostępność szczepionek dla gołębi
Bez wątpienia punkt pierwszy programu zdominował Sesję i wzbudził najwięcej emocji wśród jej uczestników. Nie ulega wątpliwości, że dla zachowania zdrowia gołębi pocztowych konieczna jest rozważna i skuteczna immunoprofilaktyka, czyli szczepienia. Problem ten nie podlega dyskusji, a środowisko hodowców gołębi sportowych oczekuje na nowe biopreparaty (szczepionki). Takim nowym wyzwaniem jest innymi między opracowanie programów szczepień gołębi pocztowych przeciwko cirkowirozie czy influenzie ptaków. Jednak w chwili obecnej w krajach EU nie tylko nie pojawiają się nowe szczepionki, ale zaczyna brakować starych. Przyczyn takiego stanu jest wiele, ale oczywiście najbardziej ważki jest czynnik ekonomiczny. Rynek preparatów dla gołębi mimo, że bardzo lukratywny, ma jednak charakter niszowy, w porównaniu nawet z preparatami dla innych zwierząt towarzyszących, stąd firmy farmaceutyczne bardzo ostrożnie inwestują w badania nad biopreparatmi dla gołębi. Pozostaje, zatem wykorzystanie tych, które stosuje się u drobiu. W ostatnim czasie, ze względu na nowelizację regulacji unijnych niektóre szczepionki są wycofywane, bowiem nie posiadają odpowiedniej dokumentacji. Są to również często produkty wytwarzane przy pomocy niezbyt nowoczesnej technologii. Sporządzanie takiego dossier też jest kosztowne. Sytuacja w krajach zachodniej Europy znacznie się skomplikowała po „zniknięciu” z rynku szczepionek przeciwko ospie gołębi. Prezydent Menzel zaprosił do udziału w Sesji przedstawicieli wiodących producentów szczepionek dla gołębi. Ich wypowiedzi nie napawały wielkim optymizmem.
Dr Johannes Lembeck reprezentujący międzynarodowy koncern farmaceutyczny Fort Dodge przedstawił ofertę firmy w tym zakresie. Fort Dodge jest wytwórcą serii szczepionek dla gołębi o rynkowej nazwie Columbovac. Są to szczepionki przeciwko: paramykoswirozie, ospie, ospie i paramyksowirozie (szczepionka dwuskładnikowa) i przeciwko salmonellozie. Część z nich jest zarejestrowana w różnych krajach europejskich. Z oferty tej firmy bardziej doświadczeni polscy Czytelnicy mogą pamiętać Columbovac PMV- inaktywowaną szczepionkę, z nieolejowym adiuwantem, która wiele lat temu była dostępna w kraju. Dr Lembeck poinformował, że brak jest aktualnie na rynku szczepionki przeciwko ospie i nie będzie jej najprawdopodobniej do końca 2008 roku. Zdaniem przedstawiciela firmy Fort Dodge „stare” szczepionki potrzebują nowych dossier (w krajach EU w tym również i w Polsce szczepionki są rejestrowane tylko na 5 lat po upływie tego terminu konieczna jest ich rerejestracja), co jest bardzo trudne i kosztowne. Rynek szczepionek przeciwospowych dla gołębi jest stosunkowo mały, stąd jest to problem dla producenta, który może rozpocząć ich wytwarzanie dopiero po zdobyciu odpowiednio dużego rynku. Dla podkreślenia, że jednak firma Fort Dodge docenia potrzeby hodowców gołębi, dr Lembeck poinformował, że prowadzi ona badania na szczepionką przeciwko zakażeniom cirkowirusowym. Nie podał jednak żadnych bliższych danych na ten temat.
Kolejnym przedstawicielem producentów szczepionek dla gołębi był dr Lutz Lauterbach z firmy IDT – Impfstoffwerk Dessau-Tornau (Niemcy). Dr Lauterbach jest znany w kraju, bowiem był gościem seminarium zorganizowanego podczas katowickiej wystawy pamiętnego 28 stycznia 2006 roku. W ofercie tej firmy znajduje się szczepionka przeciwko paramyksowirozie i żywa szczepionka przeciwko salmonellozie. Szczepionka przeciwko salmonellozie zarejestrowana jest w Niemczech, Polsce i w krajach Beneluxu. Bardzo interesującą, choć nieco kontrowersyjną dla uczestników Sesji okazała się informacja o trwających pracach firmy IDT nad szczepionką przeciwko wirusowej chorobie młodych gołębi pocztowych. Naukowcy z IDT przyjęli założenie, że straty w przebiegu tego syndromu nie wynikają z zakażenia cirkowirusem, lecz z wtórnych infekcji spowodowanych przez Escherichia coli – pałeczkę okrężnicy. Obecnie firma ta opracowuje szczepionkę zawierająca różne serotypy E.coli.
Dr Lauterbach podkreślił, pomimo iż szczepionki dla gołębi to produkty niszowe, ale mimo to są one ważne dla IDT. Odpowiadając na pytanie uczestników poinformował, że firma może produkować także tak zwane autoszczepionki.
Wystąpienia przedstawicieli producentów zakończył dr Peter de Herdt, ceniony badacz szczepionek dla gołębi z belgijskiego oddziału firmy Intervet . Obecnie w ofercie tej firmy znajduje się szczepionka Nobilis Paramyxo. Natomiast szczepionka Nobilis Pigeons Pox, która jest formalnie zarejestrowana w Polsce nie jest aktualnie obecnie wytwarzana. W Firma oferuje również szczepionkę przeciwko influenzie – nie jest ona zarejestrowana dla gołębi, ale jest badana pod kątem jej zastosowani u tego gatunku. Informacja o dostępności szczepionek dla gołębi w krajach nowej Unii została przedstawiona przez autora niniejszego sprawozdania. Zebrani uczestnicy Sesji ocenili, że hodowcy gołębi pocztowych w Polsce nie mają najgorszej sytuacji, co potwierdzają dane zebrane w tabeli 1. Podsumowując wielogodzinną dyskusję nad tym problemem Prezydent Menzel stwierdził, że sytuacja jest skomplikowana bowiem aktualnie brakuje szczepionek przeciwko ospie. Prognozy na temat jej dostępności również nie są najlepsze. Jest istotne, że problemy wynikają z przyczyn legislacyjnych i trudności formalnych z przeniesieniem produkcji do innych krajów. Sytuacja jest trudna – ponieważ w wielu krajach nie ma możliwości szczepienia przeciwko tej chorobie. FCI apeluje do producentów o podjęcie energicznych działań w tym zakresie. Szczepionka przeciwko cirkowirozie, z którą FCI wiązała duże nadzieje również nie wyszła poza etap badań laboratoryjnych, zatem i w tym zakresie konieczne są dalsze działania. W prowadzonej dyskusji między innymi Dr de Weerd poinformował zebranych, że niemiecka firma Chevita prowadzi aktualnie badania nad szczepionką przeciwko salmonellozie.
2. Problematyka „ptasiej grypy”
a. Aktualna sytuacja
W tym punkcie podkreślono stałe utrzymywanie się zagrożenia influenza ptaków. Wirus podtypu H5N1 stwierdzano w wielu krajach unijnych zarówno u drobiu jak i ptaków dzikich. Bardzo boleśnie hodowcy przyjęli ogłoszony na początku lipca tego roku zakaz lotów z Francji na Wyspy Brytyjskie. Mimo, że aktualnie w żadnym kraju europejskim nie wprowadzono restrykcji dla hodowców gołębi pocztowych podkreślono, że FCI musi energicznie działać zarówno w zakresie podnoszenia świadomości hodowców jak kształtowaniu poglądu, że realne zagrożenie „ptasią grypą” ze strony gołębi pocztowych nie jest istotne. Jak dotychczas nie wykazano aby stanowisko specjalistów w tej sprawie uległo zmianie.
b. Realizacja projektu „Osterhaus”
Zdaniem ekspertów FCI rozwiązanie problemu ptasiej grypy” jest kwestią być, albo nie być dla sportowego użytkowania gołębi. FCI jest zdecydowana na podejmowanie szczepień celem dodatkowego zabezpieczenia lotowanych gołębi. Z tego względu przed rokiem FCI przeznaczyło znaczne fundusze na ocenę szczepionki przeciwko grypie ptaków u gołębi w ramach projektu określanego roboczo jako projekt „Osterhaus”. Jest to projekt realizowany przez zespół prof. Osterhausa z Holandii. W jego ramach oceniana jest szczepionka firmy Intervet dopuszczona przez Unię do stosowania u drobiu. Koordynujący program ze strony FCI dr van de Waart poinformował, że aktualnie dostępna jest wstępna wersja raportu. Jak wynika z badań prof. Osterhausa szczepienia są skuteczne w ograniczaniu skutków zakażenia. Pełny raport będzie dostępny na początku października i udostępniony członkom Komitetu. O ostatecznych wynikach badań zostaną z całą pewnością poinformowani PT Czytelnicy Hodowcy Gołębi Pocztowych, tak szybko jako to będzie możliwe.
c. Inne działania podejmowane w tym zakresie
Prof. Szeleszczuk poinformował zebranych, że w Zespole Oddziału Chorób Ptaków SGGW trwają przygotowania do badań, których celem będzie ocena odpowiedzi poszczepiennej u gołębi immunizowanych przeciwko influenzie ptaków szczepionkami inaktywowanymi (Nobilis Influenza H5N2 – Intervet International BV, Poulvac FluFend H5N3 RG – Fort Dodge Animal Health). Zastosowane szczepionki nie stanowią żadnego zagrożenia epizootycznego, ponieważ zawierają inaktywowany zarazek. Ponadto są dopuszczone przez Komisję Europejską do użycia na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej oraz zatwierdzone przez Europejską Agencję Leków (EMEA). Wykonane prace pozwolą na ocenę stopnia bezpieczeństwa i odpowiedzi immunologicznej po zastosowaniu szczepionek u gołębi. Określona zostanie dynamika kształtowania się poziomu przeciwciał w surowicy krwi w wybranych okresach czasu po jednokrotnym i dwukrotnym podaniu każdej z dwóch szczepionek. Z kolei Dr Schindler przewodniczący komitetu weterynaryjnego Węgierskiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych przedstawił wyniki finansowanych przez ten Związek badań szczepionki przeciwko influenzie. Brak jest aktualnie pełnej wersji raportu z badań, ale autorzy wyciągnęli następujące wstępne wnioski:
1. Dla właściwego zabezpieczenia gołębi niezbędne są dwa szczepienia;
2. Między jednym a drugim szczepieniem należy zachować odstęp 3-4 tygodni;
3. Odporność powstaje po drugim szczepieniu;
4. Ponad 82% zaszczepionych gołębi posiadało wystarczający stopień zabezpieczenia;
5. Stwierdzono, że odpowiedź gołębi ozdobnych na szczepionkę była lepsza niż gołębi pocztowych;
6. Nie stwierdzano negatywnego wpływu szczepienia gołębi przeciwko influenzie na poziom przeciwciał przeciwko paramyksowirozie.
3. Sytuacja prawna krajów EU w zakresie zwalczania grypy ptaków
Jak wynika z aktualnych regulacji prawnych, każdy kraj unijny podejmuje działanie w zakresie metod zwalczania „ptasiej grypy” w zależności określonego poziomu zagrożenia i od opracowanego schematu postępowania. Niestety w przypadku wystąpienia zagrożenia w wielu krajach zakłada się wybijanie stad gołębi. Również poszczególne kraje decydują czy wprowadzać obostrzenia w zakresie wprowadzania zakazów lotowania i oblatywania gołębi pocztowych.
4. Problematyka dopingu
W tym temacie prowadzone są rutynowe kontrole. Ich wyniki są udostępniane na łamach biuletynów narodowych (np. Pigeons voyageurs w Belgii). Należy przypomnieć, że środki wymieniowe w tab.2. są zakazane do stosowania u gołębi pocztowych. Zdaniem dr Marca Ryon’a z Portugalii niezbędne są kontrole antydopingowe i wymiana informacji o ich rezultatach.
5. Transport gołębi pocztowych – wdrażanie wytycznych FCI z tego zakresu
W tym punkcie przedstawiona została krótka informacja o postępach we wdrażaniu tych wytycznych. Czytelników krajowych należy poinformować, że chodzi o regulacje dotyczące dobrostanu gołębi podczas przewożenia na loty. Przepisy te zalecają, między innymi aby przy transportach na odległość do 500 km gołąb miał do dyspozycji 250 cm2 a przy dystansie przekraczającym 500 km 300 cm2.
6. Rekomendacje FCI w zakresie „One-Loft-Race”
W tym zakresie również podano krótką informację, że zebrano takie rekomendacje i że są one w trakcie opracowywania.
7. Sytuacja w zakresie zagrożeń gołębi pocztowych przez ptaki drapieżne
W kilku czasopismach dla hodowców gołębi podniesiono ten trudny problem. Jak się przyjmuje około 10 % gołębi pocztowych pada ofiarą skrzydlatych napastników. Do znanych wrogów gołębi dołączają nowe, między innymi flamingi.
8. Wolne wnioski
Przewodniczy Sesji poinformował w tym punkcie o wynikach badań prof. Egona Kalety z Uniwersytetu w Güssen w Niemczech. Szeroko zakrojone badania potwierdziły uszkadzające działanie cirkowirusów na układ odpornościowy gołębi, czego wyraźnym potwierdzeniem był brak odpowiedzi na podawane szczepionki.
Kończąc obrady Prezydent Menzel podziękował zebranym za aktywne uczestnictwo i wyznaczył datę wiosennej Sesji Komitetu na 10 marca 2008 roku.